Šumadija je centralni deo Srbije a Kragujevac srce Šumadije. Zbog toga mnogi kažu da ovaj grad, koji predstavlja svojevrsno središte naše zemlje, na najbolji način oslikava sveukupan „srpski duh”.
Smešten je na obalama reke Lepenice, u kotlini omeđenoj prelepim šumadijskim planinama – valovitim obroncima Rudnika, Crnog vrha i Gledićkih planina. Kao nekadašnja srpska prestonica, Kragujevac je grad bogate istorije a danas je prošaran objektima i institucijama koje su doprinele razvoju i modernizaciji Srbije. Na vama je da ih otkrivate jednu po jednu.
Kragujevac, nazvan prema ptici kraguj, „prvi je u Srbiji” po mnogo čemu. Postao je prva moderna srpska prestonica kada je knez Miloš Obrenović 1818. godine obnovio srpsku državu. U njemu je svega dve godine kasnije osnovan prvi sud, a 1833. godine i prva gimnazija. Trend se nastavio sve do kraja 19. veka kada je 1884. godine baš ovde podignuta prva električna centrala u Srbiji.
Danas se u ta vremena možete na kratko vratiti opuštajućom šetnjom uz reku Lepenicu i obilaskom kulturno-istorijskog kompleksa „Milošev venac” – u kome se nalaze Stara (pridvorna) crkva iz 1818. i zgrada skupštine iz 1856. godine.
Nakon obilaska znamenitosti moderne srpske državnosti lociranih u samom gradskom jezgru, možete se opustiti u nekom od mnogobrojnih obližnjih kafića, kafana i restorana. Kao centar Šumadije, Kragujevac je i mesto gde se organizuju brojne kulturne i sportske manifestacije među kojima se ističu proslava Dana grada, koji se obeležava brojnim zabavnim aktivnostima, kao i Veliki školski čas – mirnodopski podsetnik na stradanje školske dece u Drugom svetskom ratu.
Spomen-park „Kragujevački oktobar”
Spomen-park „Kragujevački oktobar“ predstavlja spomen-kompleks podignut u znak sećanja na nedužne žrtve Drugog svetskog rata. Šetnjom kroz ovaj park naići ćete na brojne spomenike – među kojima se kao dominantan izdvaja „Spomenik streljanim đacima”, posvećen đacima 5. razreda osnovne škole u Kragujevcu. Raspolućen blok od belog betona predstavlja rimski broj V koji se preobražava u nežnu pticu slomljenih krila i na simboličan način predstavlja mladost presečenu u trenutku kada se spremala da se otisne u život.
Predlažemo da ovaj spomen-park posetite u oktobru jer se tada održava više manifestacija kojima se obeležava ovaj tužan događaj.
Gružansko jezero
Čim bacite prvi pogled na ovo jezero, biće vam jasno zašto ga mnogi nazivaju „srpskim morem”. Odlikuje ga bogatstvo netaknute prirodne lepote i kristalno čista voda u kojoj se oslikava plavetnilo neba.
Gružansko jezero pružilo je dom brojnim vrstama ribe, a u njegovoj okolini se tokom letnjih meseci nastanjuje i velik broj ptica selica, čije pesme razgaljuju namernike koji odluče da dan provedu u prirodi. A da priroda ne bude jedino u čemu možete uživati, pobrinula se ljudska ruka – u neposrednoj blizini Gružanskog jezera nalazi se srednjevekovna tvrđava Borač. Ova zanimljiva lokacija odiše svojevrsnom tajanstvenošću, čemu doprinosi i činjenica da se nalazi na vrhu stene vulkanskog porekla.
Narodni muzej Kragujevac
Kada je početkom 19. veka Knez Miloš dobio prvu umetničku sliku i počeo da formira zbirku umetničkih dela, verovatno nije pretpostavljao da je time začeo muzejsku delatnost Kragujevca, danas oličenu u vidu Narodnog muzeja.
Ovaj muzej zvanično je otvoren sredinom 20. veka a šetnjom kroz njegovu galeriju možete uživati u slikarskim i vajarskim delima, pretežno srpskih umetnika, iz perioda od 17. veka do danas. Specifičnost Narodnog muzeja u Kragujevcu je to što ga čini više objekata – među njima su i Amidžin konak, Konak kneza Mihajla, kuća prote Mateje Barjaktarevića… čijim obilaskom ljubitelji arheologije, etnografije, istorije i drugih oblasti mogu saznati više o nekadašnjem Kragujevcu i Šumadiji.
Mnogi od artefakata u kolekciji muzeja su od izuzetnog arheološkog značaja, i bliže će vas upoznati s vinčanskom i neolitskim kulturom koja je nekada cvetala u ovoj oblasti. Dok će vas etnografska postavka muzeja provesti kroz kulturu i običaje jedinstvene za Šumadijsku oblast.
Milošev venac
Kulturno-istorijski kompleks Milošev venac obuhvata niz objekata iz perioda ranog 19. veka kada je grad Kragujevac bio srpska prestonica. Tadašnji grad razvijao se u obliku elipse, oko reke Lepenice.
Iako nisu svi objekti preživeli zub vremena, laganom šetnjom možete obići one koji još postoje i steći neki uvid u to kakvi su bili počeci stvaranja moderne srpske države. U Miloševom vencu izdvajaju se Amidžin konak, jedini preostali objekat iz kompleksa Miloševog dvora, impresivna zgrada prve srpske gimnazije, a uz nju i zgrada prvog srpskog teatra – Knjaževsko-srpskog teatra, ispred koje se nalazi spomenik osnivaču teatra – Joakimu Vujiću. Ovde možete videti i jednu od prvih natkrivenih pijaca u Evropi, koja do dan-danas nije promenila namenu. Stara pridvorna crkva pažnju privlači svojom žutom fasadom kao i velelepnim parkom u kojem možete napraviti predah.
Knežev arsenal
Početak rada kragujevačke Topolivnice 1853. godine najavio je industrijski preobražaj Srbije. Prva fabrika oružja na Balkanu bila je opremljena najmodernijim mašinskim linijama za livenje topova.
Širenjem proizvodnje, Topolivnica je postala jezgro jedinstvenog vojno-industrijskog kompleksa Knežev arsenal. U postavci se nalazi trofejno oružje iz Prvog i Drugog svetskog rata, kao i retki primerci oružja s kraja 19. veka, koji će vas podstaći da osetite poštovanje prema nekadašnjim dostignućima.
Akvarijum u Kragujevcu
Akvarijum u Kragujevcu prvi je javni akvarijum u Srbiji. Nalazi se u prostorijama Prirodno-matematičkog fakulteta. U njemu možete videti različite vrste ribe, gmizavaca, vodozemaca i drugih fascinantnih stvorenja vodenih ekosistema s raznih meridijana.
Na mestima nekadašnjih šuma zasađeni su vinogradi i voćnjaci, koji daju voće od kog se prave vino i rakija šljivovica. Uz tradicionalna pečenja, gurmanska kuvana jela, pogače, hleb, proju – ova pića upotpunjuju šumadijsku kuhinju čineći je zaista posebnom.
U Kragujevcu su objedinjeni svi ukusi i plodovi Šumadije – iz ovog kraja potiču gurmanluci s kiselim kupusom: dimljena kolenica u kiselom kupusu, „svadbarski” kupus, podvarak… a na glasu su i specijaliteti od jagnjetine poput jagnjećeg pečenja i jagnjeće kapame. Šumadijska oblast poznata je i po napitku nazvanom „šumadijski čaj” – koji se kuva od „meke” šljivovice, vode i karamelizovanog šećera. Najčešće se pije zimi, ali morate ga probati kad god da dođete u Kragujevac.
