Izložba pod nazivom “O fabrikama i radnicima” biće svečano otvorena u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin u sredu, 5. jula 2023. godine, sa početkom u 19.00 časova. Izložba je nastala saradnjom Muzeja Jugoslavije i Muzeja nauke i tehnike i posvećena je industrijalizaciji na teritoriji današnje Srbije od njenih početaka do danas. Izložbu je pripremio kustoski tim ova dva muzeja: Ada Vlajić i Rifat Kulenović iz Muzeja nauke i tehnike i Jovana Nedeljković i Radovan Cukić iz Muzeja Jugoslavije. Ova važna i složena tema predstavljena je iz različitih perspektiva – od društveno-političke, kulturne i istorijske, do tehničko-tehnološke.

Izložba može da se prati kroz pet industrijskih lokaliteta koji na paradigmatičan način predstavljaju razvoj i funkcionisanje industrije na ovim prostorima u različitim istorijskim, političkim i društvenim okolnostima. Biće prezentovana raznovrsna građa koju čine industrijski proizvodi, brojne fotografije koje svedoče o različitim aspektima fabričkog života i video-materijal, dok drugi predmeti i dokumentacija prikazuju rudnike u Boru i Majdanpeku, tekstilnu industriju u Leskovcu, Elektronsku industriju Niš, Kombinat Servo Mihalj u Zrenjaninu i Vojno-tehnički zavod u Kragujevcu.

Lokaliteti su ciljano odabrani kako bi se kroz specifičnosti njihovog razvoja prikazali brojni fenomeni koji se vezuju za proces industrijalizacije: uloga kapitala (privatnog/trgovačkog, državnog, stranog), položaj radničke klase, radnički standard i (prinudni) rad, prirodna uslovljenost industrije i promene u prirodnoj sredini koje nastaju industrijskim delovanjem, kao i veza industrije i nauke. Lokaliteti verodostojno odslikavaju društvene promene, jer su u procesima privatizacije i deindustrijalizacije uglavnom svi prestali da postoje ili su opstali u značajno izmenjenom obliku. Institucionalna briga da se ovo nasleđe sačuva u najvećem broju slučajeva je izostala i, nažalost, postoji mali broj dobrih primera zaštite.

Upravo zbog kompleksnosti teme, izložba je realizovana u saradnji dve institucije – kustosi i kustoskinje Muzeja Jugoslavije fokusirali su se na industriju posmatranu kroz prelamanje složenih, pre svega, društvenih i političkih odnosa, dok su kustosi i kustoskinje Muzeja nauke i tehnike akcenat stavili na tehnologiju i procese proizvodnje.

Izložba će u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin trajati do kraja avgusta 2023. godine