Stari Ras

4 MIN

Na brdu Gradina u blizini Novog Pazara uzdiže se tvrđava iz 12. veka – Stari Ras.

Izgrađena radi odbrane istoimene prestonice, svedočila je nastanku, razvoju i konsolidaciji prve srpske države. U kompleksu se nalaze tri arheološka lokaliteta: utvrđenje na Gradini, pećina s manastirom Sv. Arhanđela i naselje Pazarište (Trgovište).

Najstarija vojna građevina srednjevekovne srpske države Raške, izgrađena je u obliku nepravilnog četvorougla. Na njenim širokim bedemima od lomljenog kamena i krečnog maltera nalazila se staza sa zupcima po kojoj su šetali srpski vladari. U utvrđenje se ulazilo kroz zapadnu i južnu kapiju. U južnom delu nalazila se centralna kula prečnika osam metara, dok je glavna kapija branjena s dve kule različitih dimenzija. Zapadna kapija zatvorena je u 12. veku, kada je Ras postao glavno uporište srpske države, i zamenjena je novom kapijom kraj glavne kule.

Ispod utvrđenja nalazi se pećinski manastir s crkvom koja čuva ostatke fresaka iz 13. veka i zapise iz 16. i 18. veka.

Ispod utvrđenja nalazi se pećinski manastir s crkvom koja čuva ostatke fresaka iz 13. veka i zapise iz 16. i 18. veka. Veruje se da je na ovom mestu pisano čuveno „Vukanovo jevanđelje”, ilustrovani rukopis koji predstavlja jedan od najstarijih spomenika srpske dokumentaristike. Nedaleko od Starog Rasa, u Pazarištu, pronađeni su ostaci naselja iz dva perioda. Starije ostatke iz 14. veka odlikuju kuće brvnare, dok mlađi ostaci potiču iz 17. veka – kada je tokom turske vladavine u naselju izgrađeno mnoštvo kamenih objekata čiji se ostaci i danas vide na lokalitetu. Ostaci crkve, nekropole i drugih građevina ukazuju na to da je na prostoru Pazarišta već u 12. veku postojalo važno duhovno središte.
Tvrđava Stari Ras zajedno sa srednjevekovnim manastirima Sopoćani i Đurđevi stupovi, i Petrovom crkvom, upisana je na Uneskovu listu svetske kulturne baštine, kao spomenik pod zajedničkim nazivom Stari Ras sa Sopoćanima.